易同培,楊 林(四川農(nóng)業(yè)大學(xué),都江堰 611830)
?
云南西北部玉山竹屬二新種
易同培,楊 林
(四川農(nóng)業(yè)大學(xué),都江堰 611830)
摘要:本文發(fā)表了云南西北部玉山竹屬2新種:哈巴玉山竹Yushnia habaensis Yi et L.Yang和馬轡簕Yushania gongshanensis Yi et L.Yang。哈巴玉山竹相似金平玉山竹Y.bojieana Yi,但稈較高大,高4 m~7m,直徑1.5~2 (2.5)cm,節(jié)間分枝一側(cè)基部稍扁平或有時(shí)具1淺而短的縱凹線,縱細(xì)線棱紋較明顯,實(shí)心或近實(shí)心,髓海綿狀,干后較硬;籜鞘遠(yuǎn)長于節(jié)間(常長過節(jié)間1/3);小枝具葉較少,為(1)2枚~4枚;葉片較窄,寬5 mm~6.5(10)mm,次脈較少,為2對~3對,區(qū)別顯著。馬轡簕近似彎毛玉山竹Y.flexa Yi,區(qū)別在于稈柄較粗,直徑達(dá)2 cm,節(jié)間長達(dá)2.5(3)cm;稈的節(jié)間較短,長20 cm~22(26)cm,中空;籜鞘遠(yuǎn)長于節(jié)間,背面疏生瘤基刺毛;葉鞘較短,長(1.8)2.2 cm~3.5 cm,葉片較窄,寬(5)6.5 mm~10 mm,易于區(qū)別。
關(guān)鍵詞:玉山竹屬;哈巴玉山竹;馬轡簕;新種;云南
哈巴玉山竹(自擬) 實(shí)心竹(云南香格里拉)新種 圖版1:1~6
Yushania habaensis Yi et L.Yang,sp.nov.,Pl.1:1~6
Y.bojieanae Yi affinis,sed culmis altioribus et crassioribus,4~7 m altis,1.5~2(2.5)cm diametro,internodiis basi leviter complanatis vel interdum vadoso-concavis ad latus rami,conspicue longitudinali- lineolatis,solidis vel aliquantum solidis,medulis spongiosis,sicco rigidis;vaginis culmorum quam internodiismulto longioribus(i.e.vaginae internodiis c.3 plo longioribus);Foliis paucioribus,(1)2~4 in quoque ramulo;laminis angustioribus,5~6.5(10)mm latis,nervis secundariis minis,tantum 2~3-jugis,facile differt.
圖版1 哈巴玉山竹 1.地下莖及稈基部;2.稈之一節(jié)間,示稈籜;3.稈之一節(jié),示稈芽;4.稈之一節(jié),示分枝;5.稈籜;6.具葉小枝。(楊林根據(jù)易同培05064號標(biāo)本繪)Plate 1 Yushania microphylla Yi et L.Yang 1.Rhizome with basal part of culm;2.A internode of culm showing culm-sheath;3.A node of culm showing its bud;4.A node of culm showing its braching;5.Culm-sheaths;6.Branchlet with leaves(Drawn by L.Yang from the type collections T.P.Yi 05064)
Rhizoma elongato-sympodiale,collis culmorum crassioribus,7~11.5 mm crassis,internodiis(4)6~13 mm longis,luteo-brunneis,glabris,longitudinalimultinervibus,solidis.Culmi sparsi,apice erecti,4~7 m alti,1.5~2(2.5)cm diametro,40~45-nodis,internodiis(8)20~22(25)cm longis,cylindricis sed basi leviter complanatis vel interdum vadoso-concavis ad latus rami,juventute farinosis et cinereo-albo-vel luteolo- adpresso- hispidis,conspicue lingulatis,solidis vel aliquantum solidis,medullis spongiosis,sicco rigidis;cicatrices vaginarum bruneoli vel brunei,prominentes,primo adpresso-brunneo-tomentosi;nodi culmorum plani vel leviter prominentes,multo demissioribus cicatricibus vaginarum;intranodiis angustatis,1~2 mm altis.Gemma culmi 1,tenuis,adpressa,juxta marginem cano-setulosa,margine dense ciliata.Rami 5~8 in quoque nodo,30~90 cm longi,1~2.5 mm crassi,9~12-nodis,internodia 0.5~12 cm longa,primo farinosi.Vaginae culmorum sero delapsae,triangulato-oblongae,coriaceae,quam internodiis multo longioribus(i.e.vaginae internodiis c.3 plo longiorii),haud maculatae,dorso adpresso-brunneo-tuberculato-setulosae,longitudinali-nervilis conspicuis,margine superne ciliatae;auriculae nullae,fimbriae nullae vel interdum paucae;ligulae oblique truncatae,truncatae vel fere arcuatae,purpureae,fissae,0.5~1 mm altae;laminae patentes vel reflexae,linneari-triangustatae vel linneari-lanceolatae,0.5~7 cm longae,2.5~3.5 mm latae,glabrae,integeres.Folia(1)2~4 in quoque ramulo;vaginae foliorum 2~2.5 cm longae,chloroticae insuper purpureae,longitudinali-nervis et porcis superis conspicuis,haud ciliatae;auriculae et setae orales nullae;ligulae nononihil truncatae,0.5~1 mm altae,purpureae,glabrae;petioli 1.5~2 mm longi,chloroticae,glabri;laminae lineari-lanceolatae,papyraceae,glabrae,(3.5)5.5~8.5 cm longae,5~6.5 mm latae,supra virides,subtus chloroticae,apice acuminatae,basi cuneatae,nervis secundariis(2)3-jugis,nervillis transversis rectangularibus,margine serrulatae.Inflorescentia ignota.Turiones Augusto germinantes.
Yunnan(云南):Xianggelila(香格里拉),Hutiaoxia Town(虎跳峽鎮(zhèn)),Baoshan Village(寶山村),Lengdu slope(冷獨(dú)坡),Geographical coordinates
N27°27.703′,E99°54.226′,alt.3 000 m,2005-10-18,Yi Tongpei(易同培)05064(Holotypus,SAUD = SIFS).
地下莖伸長合軸型,稈柄粗長,直徑7 mm~11.5 mm,節(jié)間長(4)6 mm~13 mm,黃褐色,無毛,具縱細(xì)棱紋,實(shí)心。稈散生,梢端直立,高4~7m,直徑1.5~2(2.5)cm,具40節(jié)~45節(jié),節(jié)間長(8)20 cm~22(25)cm,圓筒形,但在分枝一側(cè)近基部稍有扁平或有時(shí)具1淺而短的縱凹線,幼時(shí)被白粉及灰白色或淡黃色貼生小刺毛,縱細(xì)線棱紋較明顯,實(shí)心或近實(shí)心,髓海綿狀,干后較硬;籜環(huán)淡褐色或褐色,隆起,初時(shí)被貼生棕色絨毛;稈環(huán)平或稍隆起,遠(yuǎn)低于籜環(huán);節(jié)內(nèi)狹窄,高1 mm~2 mm。稈芽1枚,細(xì)瘦,貼生,近邊緣被灰白色小刺毛,具密緣毛。稈每節(jié)上著生枝條5枚~8枚,長30 cm~90 cm,具9節(jié)~12節(jié),節(jié)間長0.5 cm~12 cm,粗1 mm~2.5 mm,初時(shí)被白粉?;X鞘遲落,三角狀長圓形,革質(zhì),遠(yuǎn)長于節(jié)間(常長過節(jié)間1/3),無斑點(diǎn)和斑紋,背面被貼生棕色瘤基小刺毛,縱脈紋明顯,邊緣上部具纖毛;籜耳缺失,鞘口兩肩無繸毛或有時(shí)具少數(shù)繸毛;籜舌斜截形、截形或近弧形,紫色,有裂缺,高0.5 mm~1 mm;籜片外展或外翻,線狀三角形或線狀披針形,長0.5 cm~7 cm,寬2.5 mm~3.5 mm,無毛,全緣。小枝具葉(1)2枚~4枚;葉鞘長2 cm~2.5 cm,淡綠色而上部紫色,縱脈紋及上部縱脊明顯,無緣毛;葉耳及鞘口兩肩繸毛缺失;葉舌近截平形,高0.5 mm ~1 mm,紫色,無毛;葉柄長1.5 mm~2 mm,淡綠色,無毛;葉片線狀披針形,紙質(zhì),無毛,長(3.5)5.5 cm~8.5 cm,寬5 mm~6.5(10)mm,上面綠色,下面淡綠色,先端漸尖,基部楔形,次脈(2)3對,小橫脈組成長方形,邊緣具小鋸齒而粗糙。花枝未見。筍期8月。
本種近似金平玉山竹Y.bojieana Yi,但稈較高大,高4 m~7 m,直徑1.5 cm~2(2.5)cm,節(jié)間分枝一側(cè)基部稍扁平或有時(shí)具1淺而短的縱凹線,縱細(xì)線棱紋較明顯,實(shí)心或近實(shí)心,髓海綿狀,干后較硬;籜鞘遠(yuǎn)長于節(jié)間(常長過節(jié)間1/3);小枝具葉較少,為(1)2枚~4枚;葉片較窄,寬5 mm~6.5(10)mm,次脈較少,為2對~3對,區(qū)別顯著。
稈可編織竹器。本竹種在哈巴雪山山區(qū)水土保持和生態(tài)環(huán)境建設(shè)方面起著重要作用。
馬轡簕(自擬) 馬配勒(云南貢山,傈僳語譯音) 新種 圖版2:1~6
Yushania gongshanensis Yi et L.Yang,sp.nov.,Pl.2:1~6
Differt haec species a Y.flexae Yi collis culmorum crassioribus,ad 2 cm crassis,internodia ad 2.5(3)cm longa;internodiis culmorum brevioribus,20~22(26)cm longis,cavernosis;vaginis culmorum quam internodiis multo longioribus,dorso sparse fulvo-adpresso-tuberculato-setis;vaginis foliorum brevioribus,(1.8)2.2 ~3.5 cm,laminis angustioribus,(5)6.5~10 mm latis.
Rhizoma elongato-sympodiale,collis culmorum crasso-longissimis,ad 80~100(200)cm longis,(0.5)1 cm~2 cm crassis,45~65-nodis,internodiis 1.5~2.5(3)cm longis,glabris,politis,solidis.Culmi sparsi,arbusti,erecti,mature apice curvi,5 m~7 m alti,2 cm~4(5)cm diametro,42~55-nodis,internodiis(6~8)20~22(26)cm longis,cylindricis,chloroticis vel flavor-virentibus,nitidis,levigatis,glabris,huad farinosis,ligno 3~8 mm crasso,medullis obtritis;cicatrices vaginarum prominentes,fulvo-brunnei, glabri;nodi culmorum paullo prominentes;intranodiis
圖版2 馬轡簕 1.地下莖及稈基部;2.稈之一部分,示稈籜;3.稈之一部分,示稈芽;4.稈之一節(jié),示分枝;5.稈籜;6.具葉小枝。(楊林根據(jù)易同培05076號標(biāo)本繪)Plate 2 Yushania shuichengensis Yi et L.Yang 1.Rhizome with basal part of culm;2.A part of culm showing culm-sheaths;3.A part of culm showing its bud;4.A node of culm showing its braching;5.Culm-sheaths;6.Branchlet with leaves(Drawn by L.Yang from the type collections T.P.Yi 05076)
angustioribus,3 mm~4 mm altis.Gemma culmi 1,triangulato-ovata vel longiovata,adpressa,nitida,ciliata.Rami 10~15 in quoque nodo,graciless,15 cm~45 cm longi,1.5 mm~2.5 mm crassi,5~9-nodis,internodiis 0.3 cm~10 cm longis.Turiones virides,interdum viridi-purpurei;vaginae culmorum persistentes,triangulato-oblongae,papyraceae,quam internodiis multo longioribus,apice huad adpressae,dorso sparse fulvo-adpresso-tuberculato-setae,haud maculatae,longicostatae,margines superne dense brunneo-ciliati;auriculae et fimbriae nullae;ligulae curvatae,purpureae,1 mm~2 mm altae,dense ciliatae ad 1 cm longis;laminae refleae vel erectae,chlorotico-purpureae,linearilanceolatae,1.5 cm~4 cm longae,1 mm~3 mm latae,glabrae.Folia(2)3~5 in quoque ramulo;vaginae foliorum(1.8)2.2 cm~3.5 cm longae,glabrae,longitudinali-nervis et porcis superis conspicuis,haud ciliatae;auriculae nullae,setis oralibus in omni latere 4~6,5 mm~7 mm longis,erectis vel leviter curvatis,lute-olis vel diluto-purpureis;ligulae c.1 mm altae,leviter concavae vel nonnihil oblique truncatae,diluto-purpureae,glabrae;petioli 1 mm~1.5 mm longi,glabri;laminae lineari-lanceolatae,(4)7 cm~13.5 cm longae,(5)6.5 mm~10 mm latae,glabrae,supra virides,subtus chloroticae,apice acuminatae,basi cuneatae,nervis secundariis 3-4-jugis,nervillis transversis rectangularibus,margine serrulatae.Inflorescentia ignota.Turiones medio Augusti et Septembri germinantes.
Yunnan(云南):Gongshan(貢山),Puladi Country(普拉底鄉(xiāng)),Litoudi Village(力透底村),Paiduo(排朵),alt.1 800~2 500 m,2005-10-25,Yi Tongpei(易同培)05076(Holotypus,SAUD = SIFS).
地下莖伸長合軸型,稈柄粗長,長達(dá)80 cm~100(200)cm,直徑(0.5)1 cm~2 cm,具45節(jié)~65節(jié),節(jié)間長1.5 cm~2.5(3)cm,無毛,平滑,光亮,實(shí)心。稈散生,小喬木狀,直立,成熟時(shí)梢端彎垂,高5 m~7 m,直徑2 cm~4(5)cm,全部有42節(jié)~55節(jié),節(jié)間長20 cm~22(26)cm,基部節(jié)間長6 cm~8 cm,圓筒形,淡綠色或淡黃綠色,光亮,平滑,無毛,無白粉,稈壁厚3 mm~8 mm,髓呈鋸屑狀;籜環(huán)隆起,淡黃褐色,無毛;稈環(huán)稍隆起;節(jié)內(nèi)較狹窄,高3 mm~4 mm。稈芽1枚,三角狀卵形或長卵形,貼生,芽鱗有光澤,具緣毛。枝條在稈每節(jié)上10枚~15枚,細(xì)瘦,長15 cm~45 cm,粗1.5 mm~2.5 mm,具5節(jié)~9節(jié),節(jié)間長0.3 cm~10 cm。筍綠色,有時(shí)綠色帶紫色;籜鞘宿存,三角狀長圓形,紙質(zhì),遠(yuǎn)長于節(jié)間,先端不貼主桿,背面疏被黃褐色貼生瘤基刺毛,無斑塊,縱肋顯著,邊緣上部密生棕色纖毛;籜耳及鞘口繸毛俱缺;籜舌弧形,紫色,高1 mm~2 mm,密生長達(dá)1 cm的紫色繸毛;籜片外翻或直立,淡綠色帶紫色,線狀披針形,長1.5 cm~4 cm,寬1.5 mm ~3 mm,無毛。小枝具葉(2)3枚~5枚;葉鞘長(1.8)2.2 cm~3.5 cm,無毛,縱脈紋及上部縱脊明顯,無緣毛;葉耳缺失,鞘口兩肩各具4枚~6枚長5 mm~7 mm直立或稍彎曲淡黃色至淡紫色繸毛;葉舌高約1 mm,微下凹或近斜截形,淡紫色,無毛;葉柄長1 mm~1.5 mm,無毛;葉片線狀披針形,長(4)7 cm~13.5 cm,寬(5)6.5 mm~10 mm,無毛,上面綠色,下面淡綠色,先端漸尖,基部楔形,次脈3~4對,小橫脈組成長方形,邊緣具小鋸齒?;ㄖξ匆姟9S期8月中旬至9月。
本種近似彎毛玉山竹Y.flexa Yi,區(qū)別在于稈柄較粗,直徑達(dá)2 cm,節(jié)間長達(dá)2.5(3)cm;稈的節(jié)間較短,長20 cm~22(26)cm,中空;籜鞘遠(yuǎn)長于節(jié)間,背面疏生瘤基刺毛;葉鞘較短,長(1.8)2.2 cm~3.5 cm,葉片較窄,寬(5)6.5 mm~10 mm,易于區(qū)別。
大面積野生,亦有個(gè)別栽培。筍食用。稈材堅(jiān)韌,供建筑和編織竹器等用。
參考文獻(xiàn):
[1]耿伯介.中國竹類之一新屬及二新種[J].植物分類學(xué)報(bào),1957,6(4):355~362.
[2]耿以禮.中國主要禾本植物屬種檢索表附系統(tǒng)名錄[M].北京:科學(xué)出版社,1957:1~8,11.
[3]耿以禮.中國主要植物圖說——禾本科[M].北京:科學(xué)出版社,1959:7,26~28.
[4]耿伯介.世界竹亞科各屬的考訂(之五)[J].竹子研究匯刊,1984,3(1):41~42.
[5]易同培.玉山竹屬的研究[J].竹子研究匯刊,1986,5(1):8~66.
[6]易同培.滇南竹子四新種[J].云南植物研究,1988,10(4):437 ~443.
[7]易同培.竹類六新種[J].植物研究,1988,8(4):63~76.
[8]徐永椿.云南樹木圖志下冊[M].昆明:云南科技出版社,1991,1418~1446.
[9]易同培.滇東北竹類新分類群[J].竹子研究匯刊,1990,9(2):24~43.
[10]朱石麟,馬乃訓(xùn),傅懋毅.中國竹類植物圖志[M].北京:中國林業(yè)出版社,1994:188~196.
[11]輝朝茂,白云勇,等.怒江竹類[M].北京:中國農(nóng)業(yè)科技出版社,1994:97~109.
[12]耿伯介,王正平.中國植物志第九卷第一分冊[M].北京:科學(xué)出版社,1996:480~560.
[13]吳征鎰.云南植物志[M].北京:科學(xué)出版社,2003:118~143.
[14]李增耀,楊宇明.云南紅河竹類圖志[M].昆明:云南人民出版社,2004:110~117.
[15]易同培,史軍義,楊 林,等.云南玉山竹新植物[J].四川林業(yè)科技,2007,28(1):95~98.
[16]易同培,史軍義,等.滇東北竹類新報(bào)道[J].四川林業(yè)科技,2007,28(4):1~3.
[17]Wu Zheng-Yi and Peter H.Raven.Flora of China[M].Beijing:Science Press and St.Louis:Missouri Botanical Garden Press,Volume,2006,22:57~73.
[18]史軍義,易同培,等.我國濕生竹資源及其開發(fā)利用[J].四川林業(yè)科技,2008,29(1):31~33.
[19]易同培,史軍義,等.我國云南西部玉山竹屬一新種及粗毛箭竹花部特征補(bǔ)記[J].植物研究,2008,28(2):129~132.
[20]易同培,史軍義,等.中國竹類圖志[M].北京:科學(xué)出版社,2008:510~565.
[21]易同培,馬麗莎,等.中國竹亞科屬種檢索表[M].北京:科學(xué)出版社,2009:148~161.
[22]史軍義,易同培,等.中國觀賞竹[M].北京:科學(xué)出版社,2012:477~500.
[23]楊 林,易同培.我國貴州玉山竹屬二新種及冷箭竹名稱[J].竹子研究匯刊,2013:~.
[24]楊 林,易同培.云南高黎貢山西坡玉山竹屬二新種[J].植物研究,2014,24(1):1~5.
[25]楊成華,楊 林,等.貴州東南部玉山竹屬一新種及空竹一新異名[J].四川林業(yè)科技,2013,34(6):13~15.
Two New Species of Yushania Keng f.(Poaceae)from Northwestern Yunnan in China
YI Tong-pei YANG Lin
(Dujiangyan Campus,Sichuan Agricultural University,Dujiangyan 611830)
Abstract:In this paper two new species of Yushania Keng f.are reported from Northwestern Yunnan.Yushnia habaensis Yi et L.Yang is similar to Y.bojieana Yi,but taller culms,4~7 m high,1.5~2(2.5)cm diam.,internodes complanate or short longitudinal ditch on base a side of ramification,obviously longitudinal bridles,solid or subsolid,spongioplasm medullary and rigidity by drying;culm- sheaths culm sheath as long as internodes(length over 1/3 of internode),a few leaves,2~4 per ultimate branch,narrower blade,5~6.5(10)mm broad,secondary veins 2~3 paired.Yushania gongshanensis Yi et L.Yang seperates from Y.flexa Yi by rhizome neck of thicker,to 2 cm diam,internodes to 2.5(3)cm long;shorter internodes of culms,20~22(26)cm long,hollow,longer than internodes,back surface sparse tuberculate setose;shorter leaf-sheath,(1.8)2.2~3.5 cm,narrower blades,(5)6.5~10 mm wide.
Key words:Yushania Keng f.,Y.habaensis Yi et L.Yang,Y.gongshanensis Yi et L.Yang,New species,Yunnan
作者簡介:易同培(1934-),男,研究員,從事植物學(xué),樹木學(xué)和竹類植物的教學(xué)與研究工作。
收稿日期:2015-11-09
doi:10.16779/ j.cnki.1003-5508.2016.01.004
中圖分類號:S718.49
文獻(xiàn)標(biāo)識碼:A
文章編號:1003-5508(2016)01-0023-04